En Çok Kullanılan Analiz Araçları

ADX

ADX, piyasanın trend döneminde olmadığı bölümleri ayıklayan ve trendin gücünü belirten bir göstergedir. Trend izleyen göstergeler, piyasalar trend durumunda değilken bazı problemlerle karşı karşıya kalırlar. ADX bize piyasanın trend durumu belirttiği için, trend oluşmamış durumlarda hatalı yatırım yapmamızı engeller.

ADX, sadece piyasanın yön tutup tutmadığını belirtir, hangi yönde hareket edeceği hakkında bilgi vermez. ADX değeri ne kadar büyük ise trend de o kadar güçlü demektir. ADX'in düşük seviyelerden yükselmeye başlaması yeni bir trendin doğacağı anlamına gelir. Yüksek seviyelerden düşmeye başlaması ise piyasanın bir süre için konsolidasyon dönemine gireceği şeklinde yorumlanabilir.

KAIRI

Kairi, son işlem değeri ile hareketli ortalama arasındaki farkın yüzde olarak ifade edilmesidir. Piyasalar dalgalı durumda iken Kairi'nin yüksek seviyelere ulaşması, fiyatların belli bir aralıktan kurtularak trend dönemine girileceğini ifade eder. Piyasaların sakinleştiği dönemlerde ise Kairi'nin yüksek seviyelere ulaşması aşırı alım durumunda olunduğunu gösterir.

MASS INDEX

MASS Index, fiyatların yüksek ve düşük seviyelerinin arasındaki farkın açılması veya daralmasını inceleyerek trend dönüşlerini teşhis etmeye yarayan bir göstergedir. 25-günlük MASS Index'in 27.0 seviyesinin üstüne çıkması ve sonrasında 26.5 seviyesinin altına inmesi trendin yön değiştireceğini gösterir.

Bu durum gerçekleştiği taktirde, trendin yönü 9-günlük eksponensiyal hareketli ortalama yardımıyla saptanır. Hareketli ortalama düşüş trendinde ise, trendin yön değiştireceğini düşünerek alım yapılır, hareketli ortalama yükseliş trendinde ise satım yapılır.

NVI

NVI işlem hacminin bir önceki güne göre düştüğü günleri göz önüne alır. NVI, işlem hacminin yükseldiği dönemlerde, bilgisiz, kalabalığı takip eden yatırımcıların piyasaya girdiğini kabul eder. Bunun aksine, işlem hacminin azaldığı dönemlerde, uzman yatırımcılar sessiz bir şekilde pozisyon açarlar. Dolayısıyla, NVI, uzman yatırımcıların hareketlerini izlemek amacıyla kullanılır.

NVI'nın, bir yıllık hareketli ortalamasının üstüne çıktığı anda yükseliş trendi olasılığı %95 dir. NVI'nın bir yıllık hareketli ortalamasının altına indiği dönemde ise yükseliş trendi olasılığı %50 ye düşer. Sonuç olarak, NVI genellikle yükseliş trendi göstergesi olarak kullanılır.

PRICE OSILATOR

Price Oscillator, iki hareketli ortalama arasındaki farkı gösterir. Aradaki fark gerçek değer veya yüzde olarak ifade edilebilir. Price Oscillator, MACD'ye benzer. iki gösterge arasındaki farklılık, MACD 'nin daima 12 ve 26 günlük hareketli ortalamaları, Price Oscillator'un ise herhangi iki periyotu kullanmasından kaynaklanır. Kısa vadeli hareketli ortalama uzun vadeli hareketli ortalamanın üzerine çıktığı anda alım, altına indiğinde ise satım yapılır.

STOKASTIK

Stokastik osilatörü, George Lane tarafından geliştirilmiştir. Stokastik, fiyatlar artarken kapanış fiyatının işlem aralığının yukarısına doğru kapatma eğiliminde olduğu gözlemine dayanır. Bunun tersi olarak aşağı-trend�lerde kapanış fiyatları, işlem aralığının aşağılarına yakın bir yerde olma eğilimi taşır. Stokastikte iki çizgi kullanılır; %K çizgisi ve %D çizgisi. %D çizgisi daha önemlidir ve ana sinyalleri sağlar.

Stokastiğin amacı, seçilmiş bir zaman döneminin fiyat aralığının en son kapanış fiyatı ile ilişkisini belirleyebilmektir. Bu osilatörde 5 gün en çok kullanılan zaman dönemidir. %K ve %D çizgilerinden daha hassas olan K çizgisinin formülü:

%K = 100 [ (C - L5) / (H5 - L5 ) ] �dır.

Burada C en son kapanış fiyatı, L5 son 5 günün en düşük fiyatı ve H5'de son 5 günün en yüksek fiyatıdır.

Formül basitçe, seçilmiş olan gün sayısı için toplam fiyat aralığıyla ilişki içinde son günün kapanışının nerede gerçekleşmiş olduğunu ölçer. Okunan yüksek bir değer (80'in üzerinde) kapanış fiyatının işlem aralığının yüksek bir yerinde, okunan düşük bir değer (20'in altında) ise kapanış fiyatının işlem aralığının düşük bir yerinde gerçekleştiğini anlatır.

Stokastikte aşırı-alım ve aşırı-satım bölgelerini belirleyebilmek için 80 ve 20 bantları kullanılır. "Uyumsuzluklar" RSI�de olduğu gibi kullanılır. Hızlı stokastik (düz çizgi ile gösterilmiş olan %K) %D çizgisi yönünü çevirdikten sonra %D�yi keserse güçlü bir sinyal alınmış olur. İkinci çizgi olan %D çizgisi, %K çizgisinin 3 gün düzeltilmiş biçimidir. %D'nin formülü aşağıdaki gibidir:

%D = 100 (H3 / L3)

Formülde H3, (C - L5)'in 3 günlük toplamı ve L3'de (H5 - L5)'in 3 günlük toplamıdır.

Bu formüller 0'dan 100'e uzanan düşey bir ölçek arasında dolaşan iki çizgi ortaya çıkartırlar. %K çizgisi düz bir çizgi ile, yavaşlatılmış D çizgisi ise noktalı bir çizgi ile çizilir. Yukarıdaki ve aşağıdaki ekstrem bölgeler 80 ve 20 değerlerinden çizilir. %D çizgisinin 10-15 aralığına düşmesi alım sinyali, 85-90 aralığına çıkması ise satım sinyali olarak değerlendirilebilir.

D çizgisi 80'nin üzerindeyken ve fiyatlar yükselmeyi sürdürürken, eğer D çizgisi iki düşen tepe oluşturur ise, fiyatların düşeceği anlamına gelen bir uyumsuzluk ortaya çıkmış olur. D çizgisi 20'nin altındayken ve fiyatlar düşüşlerini sürdürürken D çizgisi iki yükselen taban ortaya çıkarır ise bu, fiyatların yükselişe geçeceği anlamına gelen bir uyumsuzluk demektir.

Bütün bu koşulların ortaya çıktığı bir durumda, alım ya da satım sinyali K çizgisinin yavaşlatılmış D çizgisini kesmesi ile alınmış olur. Örneğin bir tabanda, D çizgisi bir taban yapmış ve yukarıya dönmüş iken K çizgisinin D çizgisinin üzerine çıkmış olması alım sinyalini güçlendirir. Bir tepede ise K çizgisi D çizgisini kesmeden önce D çizgisinin aşağı dönmüş olması satım sinyalini güçlendirir. Dolayısıyla K ve D çizgilerinin kesişmelerinin anlamı, eğer her iki çizgi de aynı yönde hareket ediyorsa daha güçlü olur.

Stokastik üzerine yazılmış olan yazılarda, %K ve %D çizgilerinin kesişmelerinin önemi vurgulanmıştır. Ancak, orijinal trendin yönü doğrultusunda hareket edilmiyorsa kesişme çok önemli bir etken değildir.

Yavaşlatılmış Stokastik

Stokastiğin iki çizgisinin hemen herkesçe kullanımı tercih edilen yavaşlatılmış bir biçimi vardır. Bu formülde, daha hassas olan %K çizgisi atılır. Stokastiğin orijinal formülündeki %D çizgisi yavaşlatılmış yeni %K çizgisi haline gelir. Yavaşlatılmış yeni %D çizgisi ise, yavaşlatılmış %K çizgisinin 3 günlük hareketli ortalamasıdır. Yavaşlatmada yapılan işlem, eski %D çizgisinin (şimdi %K çizgisi) ve onun 3 günlük hareketli ortalamasının (yeni %D çizgisi) haline getirilişidir. %D çizgisinin yavaşlatılmış biçiminin daha iyi sinyaller verdiğine inanılır.

VOLUME OSCILATTOR

Volume Oscillator, hisse senedinin işlem hacminin iki ayrı hareketli ortalaması arasındaki değer farkını gösterir. Gösterge gerçek değer veya yüzde olarak ifade edilebilir. Bu gösterge, işlem hacmi trendinin yönünü saptamak için kullanılır. Sıfır seviyesinin üstüne çıkıldığında, işlem hacminin kısa vadeli hareketli ortalamasının işlem hacminin uzun vadeli hareketli ortalamasının üstüne çıktığı, dolayısıyla kısa vade işlem miktarının yükseliş yönünde olduğu anlaşılır. İşlem hacmi trendi, yatırımcıyı bir çok konuda aydınlatabilir.

Yaygın bir kanıya göre, Fiyatlar yükselirken işlem hacminin yükselmesi ve fiyatlar düşerken işlem hacminin düşmesi piyasanın yükseliş eğiliminde olduğu anlamına gelir. Tersi bir şekilde, fiyatlar düşerken işlem hacminin yükselmesi ve fiyatlar yükselirken işlem hacminin düşmesi piyasanın düşüş eğilimi gösterir.

CCI

CCI, fiyatların istatistiki ortalamaya göre değişimini gösterir. Yüksek CCI değerleri fiyatların ortalama seviyeye göre alışık olmadık şekilde yüksek olduğunu, düşük CCI değerleri ise alışık olmadık şekilde düşük olduğunu gösterir. CCI iki şekilde yorumlanabilir.

Piyasanın yeni yüksek seviyelere ulaşmasına rağmen, CCI'nın daha önceki yüksek seviyelerini geçememesi durumunda bir düzelme hareketi beklenebilir.

CCI genellikle +100 ve -100 değerleri arasında hareket eder. +100 değerinin üzerine çıkması aşırı alım durumunu, -100 seviyesinin altına inmesi ise aşırı satım durumunu gösterir. Bu durumlarda piyasanın düzelme yapması beklenebilir.

DIRECTIONAL MOVEMENT

Directional Movement piyasanın trend durumunda olup olmadığını belirtir. Directional Movement, 14 günlük +DI ve -DI'yı karşılaştıran bir sistemdir. Bu karşılaştırma iki göstergeyi aynı anda çizilmesi veya ikisinin farkının çizilmesi ile sağlanabilir. +DI, -DI'nın üstüne çıktığı noktada alım, altına indiği noktada satım yapılması tavsiye edilir.

"Extreme Point Kuralı", bu basit sistemin kalitesinin artmasına yardımcı olur. Bu kural, piyasanın çalkantılı dönemlerinden korunmaya ve gereksiz işlemeler yapılmamasına yardımcı olur. "Extreme Point", +DI ve -DI'nın kesiştiği dönemlerde saptanır. +DI'nın -DI'yı yukarı yönde kestiği an, "Extreme Point" günün en yüksek fiyat seviyesi olarak kabul edilir. +DI'nın -DI'yı aşağı yönde kestiği an ise, "Extreme Point" günün en düşük fiyat seviyesi olarak kabul edilir.

"Extreme Point", göstergenin verdiği sinyali teyid etmek amacıyla kullanılır. Örneğin, alım sinyali gelse dahi (+DI, -DI'nın üzerine çıkınca), hisse senedi fiyatının "extreme point" (+DI ve -DI'nın kesiştiği anda hisse senedinin en yüksek değeri) seviyesinin üstüne çıkmadan işlem yapmayınız. Eğer fiyatlar "extreme point" seviyesinin üstüne çıkmayı başaramaz ise satım durumunda kalmaya devam ediniz.

ATR

ATR piyasanın hareketliliğinin derecesini belirten bir göstergedir. Yüksek ATR değeri, genellikle, panik satışlar sonrasında oluşan dip noktalarda görülür. Düşük ATR değeri ise piyasanın yüksek değerlere ulaştıktan sonra girildiği uzun süreli konsolidasyon dönemlerinde gözlenir. ATR, diğer hareketlilik göstergeleriyle (Standart sapma) aynı şekilde yorumlanabilir.

LARRY WILLIAMS %R

Larry Williams'ın %R'si, verili sayıdaki günlerdeki fiyat aralığının en son kapanış fiyatıyla ilişkisinin ölçülmesi kavramıyla benzer bir temele dayanır. En son günün kapanışı, verili sayıdaki günlerin fiyat aralığının en yüksek değerinden çıkartılır ve elde edilen fark aynı dönemin toplam fiyat aralığına bölünür. Willams'ın osilatörünün ölçeğindeki aşırı-alım ve aşırı-satım bölgeleri -20 ve -80 değerlerinden çizilmiştir.

Zaman Çevrimlerine Bağlı Olarak Zaman Döneminin Seçimi

Larry Willams'ın %R'sinin bir diğer özelliği ana piyasa çevrimleriyle yakından ilgili olmasıdır. Çevrim uzunluğunun 1/2'si gibi bir zaman dönemi %R'de kullanılır. 14, 28 ve 56 gibi takvim günlerine bağlı olarak 5,10 ve 20 günlük dönemler kullanım için önerilebilir. Wilder'ın RSI'si gibi Willams'ın %R'si de 28 günün yarısı olan 14 günü kullanır.

28 takvim gününün (20 işlem günü), önemli bir aylık çevrim gününü temsil ettiğini ve bu çevrimle diğer sayıların iç ilişkide olduğunu söylememiz yerinde olacaktır. 5 günlük stokastik değerinin popülaritesi, 10 günlük momentum ve 14 günlük RSI, geniş şekilde 28 günlük çevrime dayanır ve bu çevrimin değerinin 1/4 ve 1/2'sini ölçerler.

MFI

MFI, bir hisse senedine akan paranın gücünü belirten bir göstergedir. RSI'a benzemekle birlikte, aradaki farklılık RSI'ın sadece fiyat hareketini hesaba katması, MFI'nın ise işlem hacmini de kullanmasından kaynaklanmaktadır.

Fiyat hareketi ile gösterge arasındaki trend farklılığı önemli bir durumdur. Fiyatlar yükseliş trendinde iken MFI'nın düşmesi (veya fiyatlar düşüş trendinde iken MFI'nın yükseliş trendinde olması) trendin bir süre sonra yön değiştireceği anlamına gelmektedir.

MFI 80 seviyesinin üzerine çıktığında piyasanın tepe noktası oluşturduğu, 20 seviyesinin altına indiğinde ise dip noktası oluşturduğu yorumu yapılabilir.

OSİLATORLER

Osilatörler, fiyatların yatay bir bant içinde dolaştığı trendsiz piyasalarda (trend-takipçisi sistemlerin iyi sonuç vermediği bu tür piyasalarda) son derece yararlıdırlar. Osilatörler teknik analizciye, bu tür yatay hareket eden trendsiz piyasalarda hareket edebilmenin imkanlarını verirler. Ancak, osilatörlerin değeri, yalnızca yatay piyasalardaki kullanımlarıyla sınırlı değildir. Osilatörler, trend kazanmış dönemlerde fiyat grafikleriyle bağlantı içinde kullanılınca, kısa-dönemdeki piyasanın uç noktalarının (aşırı-satım, aşırı-alım koşulları) sinyallerini vermede de son derece yararlıdırlar.

Osilatörler aynı zamanda, fiyat hareketinde momentum kaybı açık biçimde ortaya çıkmadan önce, trendin momentum kaybettiği konusunda uyarırlar. Osilatörler, bir trendin tamamlanmak üzere olduğunu bazı uyumsuzluklar göstererek haber verebilirler.

Osilatörlerin Yorumu

Momentum osilatörlerini çizebilmenin pek çok değişik yolu olsa da, yorumu bir teknikten diğerine çok az değişiklik gösterir. Osilatörlerin hemen tamamı birbirine çok benzer. Bazı osilatörlerde yatay bir orta değer vardır. Kullanılan formüle bağlı olarak bu orta çizgi genellikle bir sıfır çizgisidir. Yine bazı osilatörlerin 0'dan 100'e ya da - 1 den +1'e uzanan sınırları vardır.

1) Sıfır Çizgisinin Kesilmesi

Osilatörlerden yaralanmanın en basit yolu, orta değeri (ya da sıfır çizgisini) sinyal üreten bir çizgi olarak kullanmaktır. Osilatör, sıfır çizgisinin üzerine çıkarsa alım, sıfır çizgisinin aşağısına düşerse satım yapılır. Momentum grafiklerinde en çok kullanılan teknik budur. Bu teknik, piyasanın trendi yönünde hareket ederek kullanıldığı zaman daha iyi sonuç verir. Sıfır çizgisi, aşağı-trendlerde direnç, yukarı-trendlerde ise destek olarak rol oynar.

2) Ekstrem Bant Analizleri ya da Osilatörlerin Ekstrem Noktalarının Analizleri

Osilatörlerin kullanımının ikinci bir yolu ekstrem bant analizleri ya da ekstrem noktaların tanımlanmasıdır. Diğer bir deyişle, osilatör bantlarının uç sınırları, piyasanın ekstrem noktaları konusunda uyarıcı olarak kullanılır. Daha sofistike osilatörlerin hemen tamamı, aşırı-alım ya da aşırı-satım bölgeleri olarak düşünülen üst ve alt bölgelere sahiptirler. Örneğin Göreceli Güç Endeksi (RSI)'nin, 0'dan 100'e düşey bir ölçeği vardır. Osilatör üzerinde 30 ve 70 değerlerinde iki de yatay çizgi görünür. 70 çizgisinin üzerine çıkılması bir aşırı-alım durumunu, 30 çizgisinin altına düşülmesi ise bir aşırı-satım durumunu anlatır.

3) Uyumsuzluğun Önemi

Osilatör analizlerinden yararlanmanın üçüncü ve muhtemelen en değerli yolu uyumsuzlukları gözlemektir. Bir uyumsuzluk, osilatör çizgisi ve fiyat çizgisinin birbirlerinden ayrıldığı ve zıt yönlere doğru hareket etmeye başladığı bir durumu anlatır.

Bir yukarı-trend�de, en çok rastlanılan osilatör uyumsuzluğu tipi ve bizim bu tartışmada üzerinde duracağımız tip, fiyatlar çıkışı sürdürüyorken osilatörün fiyat hareketinin yeni tepelerini onaylamamasıdır. Bu çoğunlukla, ralli hareketinin muhtemelen başarısız kalacağının kusursuz bir uyarısı olur ve negatif uyumsuzluk olarak adlandırılır.

Bir aşağı-trend�de, osilatör, fiyat hareketinin oluşturduğu yeni tabanı onaylamaz ise, bir pozitif uyumsuzluk ortaya çıkmış olur ve en azından kısa dönemde yukarıya doğru bir tepki hareketinin ortaya çıkabileceğinin uyarısı olur. Her iki durumda da osilatör modeli, çoğu zaman bir ikili-tepe ya da ikili-tabana benzer.

Uyumsuzluk analizi için önemli bir gereklilik, uyumsuzluğun osilatör ekstremlerinde ortaya çıkmasıdır. Örneğin RSI'deki bir uyumsuzluğun, 70 çizgisinin üzerindeki ya da 30 çizgisinin altındaki "tehlikeli bölgelerde" ortaya çıkması daha önemlidir. 70'in üzerindeki ya da 30'un altındaki bir uyumsuzluk önemli bir sinyal olabilir ve dikkat edilmelidir.

Uyumsuzluğun bir ikinci biçimi, osilatör çizgisinin fiyattan önce önemli bir tepeyi ya da tabanı geçmesidir. Trendin yönüne bağlı olarak osilatörde aşağı ya da yukarı doğru yönelmek şeklinde bir eğilim vardır. Yukarı-trend�lerde, osilatör yukarıya doğru hareketlenme ve aşağı trend�lerde aşağıya doğru hareketlenme eğilimindedir.

Osilatör çizgisinin tepe ve tabanları, fiyat grafiğindeki tepe ve tabanlarla çoğunlukla uyum sağlar. Bir yukarı-trend�de fiyatlar eğer osilatörle birlikte yükselen tepe ve tabanlar şeklindeki bir model ortaya çıkartmışken, osilatör aniden önemli bir tabanın daha altına düşerse, bu çoğu zaman trendin muhtemelen yukarıdan aşağıya doğru dönecek olduğunun bir uyarıcısı olur. Bir önceki tepenin geçilmesi ise doğaldır ki, bir aşağı-trend�deki muhtemel bir tabana işaret eder.

Osilatörleri Yorumlamanın Genel Kuralları

Genel bir kural olarak; bir osilatörün, osilatörün aşağı ya da yukarı sınırına ulaşması, fiyat hareketinin çok fazla ilerlemiş olduğunu ve bu nedenle bir tür düzeltme ya da ertelemenin beklenmesi gerektiğini anlatır. Yine bir diğer kural olarak; alım noktası, osilatör çizgisinin alt sınıra yakın olduğu bölge ve satım noktası da, osilatör çizgisinin yukarı sınıra yaklaştığı bölgedir. Yüz çizgisinin kesilmesi alım ya da satım sinyali olarak kullanılır.

Osilatörlerin En Önemli Üç Kullanımı

Osilatörlerin en yararlı olduğu üç durum vardır. Bu durumların, osilatörlerin hemen bütün biçimleri için geçerli olduğunu göreceğiz.

1. Bir osilatör, aşağı ya da yukarı sınırlarına ulaştığı zaman çok yararlıdır. Osilatör, yukarı sınırına yaklaştığı zaman "piyasa aşırı-alındı", aşağı sınırına ulaştığı zaman da "piyasa aşırı satıldı", denir. Bu her iki durum da, fiyat trendinin aşırı uzamış ve bozulabilir olduğu konusunda bizi uyarır.

2. Osilatör bir uç sınıra ulaştığı zaman, fiyat ile osilatör arasındaki uyumsuzluk çoğunlukla önemli bir uyarıdır.

3. Yüz çizgisinin kesilmesi, fiyat trendinin yönü konusunda önemli bir sinyal verebilir.

DEĞİŞİM ORANI (ROC)

ROC, hisse senedinin şu anki fiyatından, bir süre önceki fiyatının çıkarılması ile elde edilir. Gerçek değer veya yüzde olarak ifade edilebilir. Momentum göstergesi, aynı bilgiyi oransal olarak ifade eder. Hisse senetlerinin belli bir devire "cycle" göre hareket ettiği ve dalga tipi seyir izlediği oldukça yaygın bir görüştür. Bu dalga şeklindeki hareket, alıcı ve satıcıların beklentilerinin, fiyatları kontrol altında tutmak için mücadeleleri sırasında değişmesinden kaynaklanır.

ROC, belli bir zaman içerisinde fiyatların değişimini gösteren ve dalga tipi hareket eden bir göstergedir. Fiyatlar yükselirken ROC da yükselir; fiyatlar düşerken ROC da düşer. Fiyatlardaki değişme miktarı ne kadar büyük olursa ROC'un değişme miktarı da o kadar büyük olur. En çok tercih edilen periyotlar 12 ve 25-günlerdir. 12 günlük ROC, kısa ve orta vadede kullanılan mükemmel bir aşırıalım-aşırısatım göstergesidir. ROC ne kadar yüksek ise, hisse senedi o kadar aşırıalım durumundadır.

ROC ne kadar düşük ise fiyatların bir yükseliş yapma şansı o kadar kuvvetlidir. Fakat, bütün aşırıalım-aşırısatım göstergelerinin kullanımında olduğu gibi, pozisyon açmadan önce fiyatların yönünün de dönmesini beklemek gerekir. Aşırıalım durumunda olan bir piyasa bu durumunu bir süre daha devam ettirebilir.

Gerçekten de, aşırıalım-aşırısatım değerlerinin çok kuvvetli olması mevcut trendin devam edeceği anlamına gelir. 12 günlük ROC hareketi dalga tipi hareket yapısına çok benzer. Daha önceki dalga hareketleri incelenerek fiyatların yönü hakkında başarılı tahminler yapılabilir.

TRIX

TRIX, hisse senedinin üçüncü dereceden (kapanış fiyatlarının hareketli ortalamasının hareketli ortalamasının hareketli ortalaması) hareketli ortalamasının belli bir süre içindeki değişme oranıdır. Yatırımcıyı trend doğrultusunda piyasada tutmak için kullanılır.

TRIX, 0 seviyesi civarında değer alır. Üç kere üstüste hareketli ortalama almanın amacı belirtilen periyotdan daha küçük süreli dalgalanmaları ayıklamaktır. Göstergenin yönü değiştiğinde pozisyon alınır. (yukarı döndüğünde alım, aşağı döndüğünde satım yapılır).

TRIX'in üzerine 9-günlük hareketli ortalaması çizilerek sinyal çizgisi oluşturulabilir. (MACD göstergesinde olduğu gibi). TRIX, sinyal çizgisinin üstüne çıktığında alım, altına indiğinde ise satım yapılabilir. Fiyat hareketiyle TRIX arasında yön uyumsuzluğu (divergence), dönüş noktalarının teşhis edilmesinde fayda sağlayabilir.

CHAIKIN'S VOLATILITY

Chaikin's volatility, hisse senedinin yüksek ve düşük fiyatlarını karşılaştıran bir göstergedir.

Piyasanın tepe noktalarının oluştuğu yerlerde volatility yükselir (bu dönemlerde yatırımcılar asabi ve kararsız olurlar), dip noktalarının oluştuğu yerlerde ise volatility düşer (bu dönemlerde yatırımcılar sıkılırlar).

Kısa vadeli bir dönemde volatility'nin yükselmesi dip noktasının kısa bir süre içinde gerçekleşeceğini (panik satış dönemi), volatility'nin uzun vadeli bir periyotda düşmesi ise tepe noktasının yaklaştığını belirtir (yükseliş trendinin olgunlaşma durumu). Diğer bütün göstergelerde olduğu gibi, bu gösterge de hareketli ortalama sistemi veya başka göstergelerle desteklenerek kullanılmalıdır.

CHAIKIN OSCILLATOR

Chaikin Oscillator, 3 günlük Birikim/Dağılım hareketli ortalamasından 10 günlük Birikim/Dağılım hareketli ortalamasının çıkarılmasıyla elde edilir. İki şekilde yorumlanabilir:

Fiyatlar aşırı-alım/aşırı-satım bölgelerinde yeni yüksek veya yeni düşük değerlere ulaşırken, indikatörün yeni yüksek veya yeni düşük değerlere ulaşamayarak yön değiştirmesi piyasanın yön değiştireceği şeklinde yorumlanabilir.

İndikatör yön değiştirip trend ile aynı yöne dönerse alım veya satım sinyali oluşur. Örneğin, bir hisse senedinin değeri 90 günlük hareketli ortalamasının üstünde iken yükseliş trendinde olduğunu kabul edersek, indikatörün negatif bölgede iken yukarı yöne doğru hareket etmesi alım sinyali şeklinde yorumlanır. Aynı şekilde, hisse senedi değerinin 90-günlük hareketli ortalamasının altında iken, indikatörün pozitif bölgede bulunurken aşağı yöne dönmesi satım sinyali olarak kabul edilebilir.

OBV

OBV, fiyatlardaki değişiklikle işlem hacmini ilişkilendiren bir göstergedir. OBV, işlem hacminin süreç içinde toplanmasıyla elde edilir. Hisse senedi bir önceki güne göre daha yukarı bir seviyede kapanış gerçekleştirirse, işlem hacmi pozitif olarak hesaba katılır. Hisse senedi bir önceki güne göre daha düşük bir seviyede kapanış gerçekleştirildiği taktirde, işlem hacmi Negatif kabul edilir.

OBV'deki değişmenin fiyat hareketindeki değişimden önce gerçekleştiği yaygın bir kanıdır. OBV'nin yükselmeye başlaması, uzman yatırımcıların hisse senedine talep gösterdiğini belirtir. Halk yığınları da hisse senedine talep göstermeye başlayınca, hisse senedinin ve OBV'nin değerleri birlikte yükselmeye devam ederler.

Hisse senedi fiyatı, OBV'den önce hareket ederse, "teyidsizlik" durumu oluşur. "Teyidsizlik", yükseliş trendinin tepe noktalarında (hisse senedinin yalnız başına veya OBV'den daha önce yükselmesi) veya düşüş trendinin dip noktalarında (hisse senedinin yalnız başına veya OBV'den daha önce düşmesi) görülebilir.

OBV, her tepe noktasının bir önceki tepe noktasından ve her dip noktasının bir önceki dip noktasından yüksek olduğu dönemlerde yükseliş trendindedir. Benzer şekilde, OBV, her dip noktasının bir önceki dip noktasından ve her tepe noktasının bir önceki tepe noktasından düşük olduğu dönemlerde düşüş trendindedir. OBV, birbirini izleyen dip veya tepe noktaları oluşturmuyorsa "şüpheli trend" durumdadır. Bir trend oluştuğunda, mevcut trend bozulana kadar devam ettiği kabul edilir.

Mevcut trendin bozulması iki şekilde olabilir. Birinci şekil, yükseliş trendinden düşüş trendine girilmesi veya düşüş trendinden yükseliş trendine girilmesiyle oluşur. OBV trendinin bozulmasının ikinci şekli ise, "şüpheli trend" konumuna girilmesi ve üç günden fazla "şüpheli trend" konumunda kalınmasıyla gerçekleşir.

OBV yükseliş trendinde iken, "şüpheli trend" konumuna girer ve bu konumda sadece iki gün kalıp tekrar yükseliş trendine girerse, OBV'nin sürekli olarak yükseliş trendinde olduğu kabul edilir. OBV'nin yükseliş veya düşüş trendine girmesi "breakout" olarak adlandırılır.

OBV "breakout"ları genellikle fiyat "breakout"larından daha önce gerçekleşir. Dolayısıyla, yatırımcılara OBV'nin yukarı "breakout" yaptığı anda alım, aşağı "breakout" yaptığında ise satım yapmaları önerilir. Trend değişene kadar pozisyonun korunması gerekmektedir. OBV bu şekilde kullanıldığı taktirde, kısa dönemli periyotlarda iyi performans gösterir. Kısa vadeli yatırımlarda başarı sağlamak için yatırımcılar, hızlı ve kararlı bir tutum izlemelidirler.

ENVELOPE

Envelope iki tane hareketli ortalamadan oluşur. Bir hareketli ortalama yukarı, diğeri ise aşağı kaydırılır. Envelope, bir piyasanın normal işlem görme bandının alt ve üst sınırlarını belirler. Üst banda ulaşıldığında satış, alt banda ulaşıldığında ise alış sinyali üretilir.

Bantların aşağı ve yukarı kaydırma oranları hareketliliğine göre değişir. Piyasa ne kadar hareketli ise kaydırma oranlarının o kadar yüksek olması gerekir. Fiyatlar bantlara değdikten sonra daha gerçekçi seviyelere gelme eğilimindedir. Bollinger Bands ile aşağı yukarı aynı şekilde yorumlanabilir.

MACD

MACD, iki hareketli ortalama arasındaki ilişkiyi gösteren, trend izleyen bir göstergedir. MACD, 26 ve 12 günlük ksponensiyal hareketli ortalamaların farkıdır. Ayrıca "signal" veya "trigger" çizgisi denilen 9 günlük eksponensiyal hareketli ortalama da beraberinde çizilir. MACD, işlem aralığı geniş olan piyasalarda daha başarılı sonuçlar verir. Üç farklı şekilde yorumlanabilir.

CROSSOVERS (Kesişme Noktaları)

MACD'nin temel yorumlanış şeklidir. MACD, sinyal çizgisinin altına inince satım, üstüne çıktığında ise alım yapılır. Ayrıca, sıfır seviyesinin altına inince satım, üstüne çıktığında ise alım yapmak yaygın bir yöntemdir.

OVERBOUGHT/OVERSOLD CONDITIONS (Aşırıalım/Aşırısatım durumları)

MACD aşırıalım/aşırısatım göstergesi şeklinde de kullanılabilir. Kısa vadeli hareketli ortalama uzun vadeli hareketli ortalamadan hızlı bir şekilde uzaklaşıyorsa (yani, MACD yükseliyorsa) fiyatların gereğinden fazla hareket ettiğini ve kısa süre içinde daha gerçekçi seviyelere geri gelineceği kabul edebiliriz. MACD'nin aşırıalım/aşırısatım durumları hisse senedinden hisse senedine farklılık gösterir.

DIVERGENCES (Fiyat hareketiyle uyumsuzluk)

Fiyat hareketiyle uyum göstermediği zaman mevcut trendin sona ereceği yorumu yapılabilir. MACD yeni düşük seviyelere ulaşırken fiyatların yeni düşük seviyeleri test edememesi düşüş trendinin sona ereceğini, MACD yeni yüksek sevilere ulaşırken fiyatların yeni yüksek seviyelere ulaşamaması ise yükseliş trendinin son bulacağını gösterir. İki durum aşırıalım /aşırısatım durumları ile aynı anda gerçekleşirse daha da büyük önem taşımaktadır.

MOMENTUM

Momentum kavramı, osilatör analizleri içinde temel bir önem taşır. Momentum, fiyatların değişim oranını ölçer. Sabit bir fiyat aralığı alınarak fiyatın değişimi ölçülür. 10 günlük bir momentum çizgisi çizebilmek için, son günün kapanış fiyatından on gün önceki kapanış fiyatı çıkartılır. Elde edilen artı ya da eksi değer, bir yüz çizgisi etrafına işaretlenir. Momentumun formülü;

M = 100(V - VX)'dir.

Bu formülde, "V" en son günün kapanış fiyatı, "VX" de, X gün öncesinin kapanış fiyatıdır.

Eğer son günün kapanış fiyatı, on gün öncesinin kapanış fiyatından daha büyük olursa, yüz çizgisinin üzerine bir artı değer eklenecektir. Eğer en son günün kapanış fiyatı, on gün öncesinin altında olur ise, yüz çizgisinin altına bir eksi değer eklenecektir.

10 günlük momentum çok kullanılan bir zaman periyodu olsa da, herhangi bir zaman periyodunu da pek doğaldır ki kullanabiliriz. Daha kısa dönemli (5 günlük gibi) bir momentum daha hassas bir çizgi oluşturur. Daha uzun dönemli (20 günlük gibi) bir momentum, osilatörün salınımlarının daha yumuşak olduğu, daha düz bir çizgi oluşturur.

Momentum, Yükseliş ya da Düşüşün Oranını Ölçer

Momentum göstergesinin neyi ölçtüğü konusunun üzerinde biraz daha duralım. Bir zaman aralığı için fiyat farklılıklarını çizmekle, yükseliş ya da düşüşün oranı ölçülmüş olur. Fiyatlar yükseliyor ise ve momentum çizgisi yüz çizgisinin üzerine çıkmış ve yükseliyor ise bu, yukarı-trend�in ivme kazanıyor olduğu anlamına gelir.

Yukarıya doğru tırmanmakta olan momentum eğer düzgünleşmeye başlarsa bu, fiyattaki yeni artışların, 10 gün önceki artışlarla aynı olduğu anlamına gelir. Böyle bir durum, fiyatlar hala ilerliyor olsa da, yükseliş oranının (ya da ivmenin) aşağı düşmesi anlamına gelir. Momentum çizgisinin yüz çizgisine doğru düşmeye başlaması, fiyatların yukarı-trend�i hala yürürlükte olsa da giderek ivme kaybettiğini anlatır. Yukarı trend artık momentum kaybediyordur.

Momentum çizgisi, yüz çizgisinin altına düştüğü zaman, en son günün kapanışı 10 gün önceki kapanışın altına düşmüş demektir ve kısa dönemli bir aşağı-trend�in etkili olduğundan söz edebiliriz. Momentum, yüz çizgisinin altındaki hareketini daha aşağılara doğru sürdürürse, aşağı-trend momentum kazanır. Ancak momentum çizgisi yeniden yükselmeye başladığı zaman analizci aşağı-trend�in ivme kaybettiğini bilebilir.

Momentumun iki zaman aralığı arasındaki fiyat farklılığını ölçtüğünü akılda tutmak önemlidir. Momentum çizgisinin yükselebilmesi için son günün kapanış fiyatı 10 gün önceki kapanış fiyatının üzerinde olmalıdır. Eğer fiyatlar 10 gün önceki fiyatlarla aynı olarak kalırsa, bu durumda momentum çizgisi düz bir çizgi olacaktır. Eğer en son günün kapanış fiyatı, 10 gün öncesinin kapanış fiyatının altında olur ise, fiyatlar hala yükseliyor olsa da, momentum çizgisi düşmeye başlayacaktır. Bu, momentum çizgisinin, fiyat trendinin o andaki yükselişinin ya da düşüşünün ivme kazanması ya da kaybetmesini ölçmesidir.

Momentum Çizgisi Fiyat Hareketine Öncülük Eder

Momentum çizgisi fiyat hareketinin her zaman bir adım önündedir. Momentum çizgisi fiyatlardaki yükselişin ya da düşüşün birkaç gün önünde gider, daha sonra, varolan trend halen hareketini sürdürürken o ivme kaybetmeye başlar ve daha da sonra, fiyatlar ivme kaybetmeye başladığı zaman fiyatların aksi yönünde hareket etmeye başlar.

Alım ya da Satım Sinyali Olarak Yüz Çizgisinin Geçilmesi

Momentum grafiğinin bir yüz çizgisi vardır. Teknik analizcilerin pek çoğu, yüz çizgisinin geçilmesini bir alım ya da satım sinyali olarak kullanırlar. Yüz çizgisinin yukarıya doğru geçilmesi bir alım sinyali, aşağıya doğru geçilmesi ise bir satım sinyalidir. Ancak burada, ana trend analizlerinin esas analiz olduğu bir kere daha vurgulanmalıdır.

Osilatör analizleri, varolan piyasa trendinin aksi yönünde işlem yapmanın bir özrü olarak kullanılmamalıdır. Alım pozisyonu ancak, piyasanın trendi eğer yukarıya doğru olursa ve momentum çizgisi yüz çizgisini yukarıya doğru keserse açılmalıdır.

Bir Yukarı ya da Aşağı Sınırın Var Olmasının Gerekliliği

Momentum çizgisi ile ilgili bir sorun, daha önceden düzenlenmiş olan bir yukarı ve aşağı sınırın olmayışıdır. Daha önce, osilatör analizlerinin asıl değerinin, piyasaların ne zaman ekstrem bölgelerde olduğunu belirleyebilmek olduğunu ifade etmiştik. Fakat, momentum çizgisinde hangi yükseklik "çok yüksek" ve hangi düşük değer "çok düşük"tür? Bu sorunu çözebilmenin en basit yolu, gözle yapılan incelemedir. Momentum çizgisinin geçmişteki grafiği incelenerek, onun üst ve alt değerlerinden yatay çizgiler çizilebilir.

Diğer bir teknik, momentum çizgisini normalize etmektir. Bu teknik, +1 ve -1 gibi bir aralığa girebilmesi için momentum çizgisinin değerinin bir sabit bölen ile bölünmesidir. Bunu yapabilmenin en kolay yolu, en son momentum değerini, incelenen zaman değeri içinde mümkün olan maksimum değer ile bölmektir. Örneğin on günlük bir momentum çizgisinde, son günün momentum değeri alınır ve bu değer 10 ile çarpılmış (momentum çizgisinin uzunluğu) bir limit harekete bölünür.

Sonuç, ele alınan zaman dönemi içinde bir piyasanın hareket edebileceği maksimum miktarın bir yüzdesi olacaktır ve +1 ile -1 aralığına girilecektir. Bu işlemler yapıldıktan sonra, "tehlikeli bölgeler"in nereler olduğunu önceden görebilmek mümkün hale gelir.

Böyle bir bant tanımlandıktan sonra, "tehlikeli bölgeler" değişik şekillerde belirlenebilir. Bunun bir yolu, yüz çizgisinin altında ve üzerindeki hareketlerin yüzdelerini ölçmektir diğer bir yol, bütün değerlerin %95'inin aşağı ve yukarı sınırlar içinde kalacağı şekilde, yüz çizgisinin altında ve üzerinde iki standart sapma ölçmektir. Bu düzeylerin ötesine taşan bir hareket, aşırı-alım ya da aşırı-satım koşullarının ortaya çıkmış olduğunun bir uyarısı olacaktır. Bütün bunları yapmaktaki amaç, fiyat salınımlarını kapsayan üst ve alt sınırları, bu sınırlar geçildiğinde piyasanın uç bir değere erişmiş olduğunu belirleyebilecek ve piyasanın değişebileceği konusunda bir uyarı alabilecek şekilde belirleyebilmektir.

Bir momentum çizgisini normalize edebilmek için limit hareketin bir bölen olarak kullanımının bazı kusurları vardır. Bunun bir sonucu olarak teknik analizciler, bölen olarak kullanabilecekleri daha sofistike istatistiki araçlarla denemeler yapmışlardır.

Donald R.Lambert, kendi Commodity Channel Index (CCI)'sını çizerken, bölen olarak ortalama sapmayı kullanmıştı. Lamberd'in CCI'sı esasen bir osilatör olarak geliştirilmemiş olsa da, bölen olarak limit hareketin yerine ortalama sapmanın kullanılması düşüncesi osilatör analizlerine de uyarlanabilir. Açıkça amacının dışında olmasına karşın, bazı teknik analizciler CCI'yı bir osilatör olarak kullanırlar. Welles Wilder'ın Göreceli Güç Endeks�i (RSI) ve George Lane 'in stokastiğinde üst ve alt sınırların belirlenebilmesi sorunu daha geçerli şekilde ele alınmıştır.

PARABOLIC

Parabolic, mükemmel çıkış noktaları sağlar. Hisse senedi fiyatı Parabolic'in altına indiği an alım pozisyonlarınızı, üstüne çıktığı an ise açığa satım pozisyonlarınızı kapatmanızı önerir. Parabolic alım konumunda ise, fiyatlar ne yönde hareket ederse etsin stop noktası her gün bir miktar daha yükselecektir. Yükselme miktarı fiyat hareketinin büyüklüğüne bağlıdır. Benzer şekilde, Parabolic satım konumunda ise stop noktası her gün biraz daha düşecektir.

GÖRECELİ GÜÇ INDEKSİ (RSI)

RSI, J. Welles Wilder Jr. tarafından geliştirilmiştir ve onun 1978'de yazdığı New Concepts�in Technical Systems adlı kitabında tanıtılmıştır. RSI, teknik analizcilerin çok kullandığı bir göstergedir.

Wilder'in da işaret ettiği gibi, bir momentum çizgisinin çizilmesindeki iki ana sorundan bir tanesi, değerlerdeki keskin değişikliklerin yol açtığı kararsız hareketlerdir. 10 gün öncesine göre (10 günlük momentum çizgisi durumunda) keskin bir yukarı ya da aşağı hareket, fiyatlar küçük bir değişiklik gösterse dahi momentum çizgisinin ani bir değişimine neden olabilir. Dolayısıyla bu değişiklikleri en aza indirebilmek için bazı düzleştirme işlemleri gereklidir.

İkinci sorun, karşılaştırma amacı için sabit bantlara olan gereksinmedir. RSI formülü, yalnızca gerekli olan düzleştirmeyi sağlamakla kalmaz aynı zamanda, 0�dan 100'e uzanan sabit bir düşey aralık yaratarak ikinci sorunu da çözer.

RSI aşağıdaki formülle hesaplanır:

100

RSI = 100-[----------]

1+RS

x günlük yukarıdan kapanışların ortalaması

RS = -----------------------------------------------------------

x günlük aşağıdan kapanışların ortalaması

Hesaplamada 14 günlük bir zaman döneminin kullanıldığını varsayalım. Yukarıdan kapanışların ortalama değerini bulabilmek için, 14 gün içindeki yukarıdan kapanışlarda kazanılan toplam puan hesaplanır ve bu sayı 14'e bölünür. Aşağıdan kapanışların ortalama değerini bulabilmek için, aşağıdan kapanan günlerde kaybedilen toplam puan bulunur ve sayı yine 14'e bölünür. Bu şekilde Göreceli Güç (RS), yukarıdan kapanan günlerin ortalamasının, aşağıdan kapanan günlerin ortalamasına bölünmesiyle elde edilir. Elde edilen RS değeri, RSI'nin formülü içine dahil edilir. Gün sayısı, X'in değerinin değiştirilmesiyle değiştirilebilir.

Wilder, ilk olarak 14 günlük bir zaman periyodu kullanmıştı. Bazı teknik analizciler, 9 günlük zaman periyodu kullanırlar. Zaman periyodu kısaltıldıkça, osilatör daha hassas hale gelir. RSI en iyi sonuçları, salınımları aşağı ya da yukarı uçlara ulaşınca verir. Dolayısıyla kısa dönemli hareket edilmek isteniyorsa ve osilatörün salınımlarının daha belirgin olması isteniyorsa, zaman dönemi kısaltılabilir.

Osilatörü daha düzgün ve salınımları daha dar yapılmak istenirse, zaman dönemi uzatılır. Dolayısıyla, 9 günlük bir osilatörün salınımları 14 günlük osilatörden daha geniş olur. 9 ve 14 günlük süreler en çok kullanılan değerler olmakla birlikte, sonuçları geliştirebilmek için 5 ve 7 günlük süreler de denenebilir.

RSI'nin Yorumu

RSI, 0'dan 100'e uzanan düşey bir ölçek üzerine çizilir. 70 çizgisinin üzerindeki değerler aşırı-alım, 30 çizgisinin altındaki değerler aşırı-satım durumu olarak değerlendirilir. Wilder'ın "eksik salınım" olarak adlandırdığı salınımlar, RSI 70'in üzerinde ya da 30'un altında iken ortaya çıkar.

Bir yukarı-trend�de tepedeki bir eksik salınım, RSI'nin son tepesinin (70'in üzerinde), bir önceki tepesini geçememesiyle ve bunun arkasından bir önceki tabanın aşağıya doğru kırılmasıyla ortaya çıkmış olur. Bir aşağı trend�de tabandaki bir başarısız salınım, RSI'nin son tabanının (30'un altında), yeni bir düşük değere ulaşamaması ve arkasından bir önceki tepeyi geçmesiyle ortaya çıkmış olur. Wilder'ın "eksik salınım"ve "başarısız salınım" olarak adlandırdığı hareketler, "uyumsuzluk" ilkesinden başka bir şey değildir.

RSI ve fiyat çizgisi arasındaki uyumsuzluk (RSI 70'in üzerinde ya da 30'un altında olduğu zaman), dikkat edilmesi gereken çok ciddi bir uyarıdır.

Destek ve direnç düzeylerinin yanında, RSI çizgisinde değişik fiyat modelleri de ortaya çıkar. RSI'ın trendindeki değişikleri belirleyebilmek için trend-çizgisi analizleri kullanılabilir. Aynı amaca yönelik hareketli ortalamalar da kullanılabilir.

70 VE 30 ÇİZGİLERİNİN SİNYAL ÜRETMEDE KULLANIMI

RSI osilatörünün 70 ve 30 değerlerinin üzerinde iki yatay çizginin çizili olduğunu söylemiştik. Teknik analizciler, bu çizgileri çoğunlukla alım ve satım sinyalleri üretmede kullanırlar. 30 çizgisinin altına inilmesinin, bir aşırı-satım durumunun uyarısı olduğunu biliyoruz. Piyasanın hemen hemen tabana yaklaşmış olduğunu ve bir alım fırsatının gözlendiğini düşünelim. Bu durumda, 30 çizgisinin osilatörün altına düşmesi izlenir.

Daha sonraki beklenti, o aşırı-satım bölgesinde osilatörde bir cins uyumsuzluğun ya da ikili-tabanın gelişmesidir. Bu noktada, RSI'nin 30 çizgisini aşağıdan yukarıya doğru kesmesi pek çok teknik analizci için osilatörün trendinin yukarıya doğru döndüğünün bir onaylanması olur. Buna göre, aşırı-alınmış bir piyasada, 70 çizgisinin yukarıdan aşağıya doğru kırılması çoğu zaman bir satım sinyali olarak kullanılır.

VHF

VHF, piyasanın trend durumunda olup olmadığını belirtir. MACD ve hareketli ortalama gibi trend-izleyen göstergeler piyasa trend döneminde iken mükemmel sonuçlar verirler, fakat trend oluşmamış, belli bir aralığa sıkışmış dönemlerde ise bir kaç kez üstüste hatalı sinyaller verebilirler.

Diğer taraftan, RSI ve Stochastic gibi aşırıalım-aşırısatım göstergeleri piyasalar dar aralıkta seyir ederken iyi çalışırlar, fakat piyasanın trende girdiği anlarda pozisyonları başarısız bir şekilde kapatırlar. VHF göstergesi, yatırımcılara gösterge seçimi konusunda yardımcı olur. VHF, birkaç farklı şekilde yorumlanabilir.

VHF değerinin yüksek olması piyasanın trend durumunda olduğunu belirtir. VHF değeri ne kadar yüksek ise trendin kuvveti de o kadar fazladır ve trend-izleyen göstergeler tercih edilmelidir.

VHF'nin yönü, piyasanın trend durumunda olup olmadığı hakkında bilgi verir. VHF'nin yükselmeye başlaması trendin oluşmaya başladığını, VHF'nin düşmeye başlaması ise piyasanın konsolidasyon dönemine gireceğini gösterir.

VHF yüksek değerlere ulaştıktan bir süre sonra konsolidasyon, düşük seviyelere geldikten bir süre sonra ise trend oluşması beklenebilir.

VROC

Volume ROC, Price ROC ile aynı şekilde hesaplanır. Aradaki fark, Price ROC'un kapanış fiyatını, Volume ROC'un ise işlem hacmini kullanmasından kaynaklanır. Hemen hemen bütün önemli formasyonlar (dip ve tepe noktaları, trend kırılması), işlem hacminde büyük bir artışla beraber görülür. Volume ROC, işlem hacminin hangi hızda değiştiğini gösterir.

BOLINGER BANDS

Bollinger Bands, "Moving Average Envelopes" a benzer. Envelopes, hareketli ortalamanın belli bir yüzde üstüne ve altına çizilir, Bollinger Bands ise hareketli ortalamanın yukarı ve aşağı yönde standart sapma değeri kadar kaydırılması ile elde edilir.

Standart Sapma piyasanın hareketliliğinin göstergesi olduğu için Bollinger Bands hareketliliğe göre kendini ayarlar. Yani, hareketli piyasalarda genişleyip, durgun piyasalarda ise daralırlar. Bollinger Bands'in temel yorumlanışı, piyasanın üst ve alt bantlar içerisinde kalacağı şeklindedir.

-Hareketliliğin azaldığı ve dolayısıyla bandların daraldığı dönemlerin ardından hızlı fiyat değişiklikleri görülebilir.

-Fiyatlar bandların dışına çıktığı zaman, mevcut trendin devam edeceği kabul edilebilir.

-Bandların içinde gerçekleşen dip ve tepe noktalarının ardından bandların dışında oluşacak dip ve tepe noktaları mevcut trendin yön değiştirebileceğinin habercisi olabilir.

-Bir bandtan başlayan hareketlenmenin öbür banda kadar devam etme eğilimi vardır. Bu gözlem fiyat hedefleri belirlemede yardımcı olabilir.